Wytyczne dotyczące krajowych zobowiązań w zakresie redukcji emisji (NEC)

Zanieczyszczenia powietrza są najważniejszą środowiskową przyczyną przedwczesnej umieralności, a także rozwoju chorób układu krążenia i układu oddechowego. Ponadto przyczynia się do utraty różnorodności biologicznej, co ma poważny wpływ na całe ekosystemy. Unia Europejska zajmuje się problemem zanieczyszczeń powietrza od lat 70. XX wieku i stale rozwija różnorodne działania i instrumenty mające na celu poprawę jakości powietrza i ochronę środowiska.

Dyrektywa w sprawie zobowiązań krajowych (NEC) UE 2016/2284 określa szczegółowe cele krajowe w zakresie redukcji emisji pięciu głównych substancji zanieczyszczających: dwutlenku siarki (SO2), tlenku azotu (NOx), niemetanowych lotnych związków organicznych (NMLZO), amoniaku (NH3) i drobnych cząstek stałych (PM2,5) na dany okres 2020-2029, wyznaczając bardziej ambitne cele na okres od 2030 r. Ponadto obejmuje zarówno obowiązkowe, jak i dobrowolne raportowanie emisji innych substancji zanieczyszczających, przy czym w tym przypadku nie jest wymagana redukcja tych emisji.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 dyrektywy NEC Komisja Europejska ma obowiązek dokonać przeglądu tej dyrektywy nie później niż do 31 grudnia 2025 r. w celu oceny jej skuteczności i ewentualnego zaproponowania niezbędnych modyfikacji.

Na podstawie dyrektywy NEC państwa członkowskie UE muszą wywiązać się z następujących obowiązków:

1. Twórz i regularnie aktualizuj krajowe programy kontroli zanieczyszczenia powietrza, które obejmują polityki i środki mające na celu redukcję emisji.

2. Sporządzić inwentaryzacje emisji zanieczyszczeń w podziale na poszczególne sektory.

3. Twórz prognozy emisji wraz z szacunkami przyszłego rozwoju.

4. Inwentaryzacje emisji procesowych z informacją o rozmieszczeniu przestrzennym i znaczących źródłach (np. elektrowniach).

5. Monitoruj wpływ zanieczyszczeń powietrza na ekosystemy.

Jak wynika z drugiego raportu z wdrożenia dyrektywy NEC, opublikowanego przez Komisję w lipcu 2024 r., ogólny stopień wywiązania się państw członkowskich z ich krajowych zobowiązań w zakresie redukcji emisji był stosunkowo dobry we wszystkich obszarach z wyjątkiem emisji amoniaku.

Dyrektywa NEC jest jednym z trzech filarów polityki UE w zakresie czystego powietrza i uzupełnia dyrektywy dotyczące jakości otaczającego powietrza (2008/50/WE i 2004/107/WE) oraz normy emisji dla kluczowych źródeł zanieczyszczeń. Ramy te wdrażają również Protokół UNECE z Göteborga, który ma na celu ograniczenie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza i jest wspierany przez wszystkie państwa członkowskie UE.

Plan działania na rzecz zerowego poziomu zanieczyszczeń, przyjęty do 2021 r., wyznacza powiązane cele, które mają zostać osiągnięte do 2030 r. Cele te obejmują zmniejszenie liczby przedwczesnych zgonów spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza o 55 % w porównaniu z 2005 r., a także zmniejszenie liczby ekosystemów UE, w których występują zanieczyszczenia powietrze zagraża różnorodności biologicznej o 25 %. W ten sposób UE stara się włączyć aspekty środowiskowe i zdrowotne do swojej polityki i zapewnić lepszą jakość życia wszystkim mieszkańcom.

Ogólnie rzecz biorąc, jest to ambitna inicjatywa, której celem jest przekształcenie polityki UE w zakresie ochrony powietrza, przyczyniając się w ten sposób do ochrony zdrowia ludności i zachowania przyrody dla przyszłych pokoleń. (Co2AI)